POLSKIE TOWARZYSTWO 
HYDROBIOLOGICZNE
Oddział Szczecin

Konferencja odbyła w Centralnym Ośrodku Sportu – Centralnym Ośrodku Przygotowań Olimpijskich w Wałczu. W konferencji wzięło udział 123 uczestników, znakomitych specjalistów różnych dziedzin, których łączył jeden obszar działania, a mianowicie wody płynące. Zgromadzeni uczestnicy konferencji reprezentowali 17 uczelni spośród 24 jednostek uczelnianych (katedr i zakładów), 5 instytutów naukowych i badawczych, 15 instytucji administracji publicznej w zakresie gospodarowania wodami, ochrony przyrody i środowiska, jednostek samorządowych oraz centrów edukacyjnych, a także 5 instytucji pozarządowych oraz 5 podmiotów gospodarczych (spółek skarbu państwa, jak i prywatnych przedsiębiorców). Tak, więc wydarzenie skupiało zróżnicowane grono uczestników, mających często odmienny punkt widzenia na problemy związane z ochroną, i utrzymaniem wód płynących. Problem ten jest szczególnie istotny w odniesieniu do obecnie realizowanej światowej polityki ochrony środowiska zwracającej w dużym stopniu uwagę na pogłębiające się zmiany klimatu. Zmiany te mają szczególny wpływ na środowiska wodne, co objawia się zmniejszeniem zasobów wód śródlądowych, nagłymi, trudno przewidywalnymi anomaliami hydrologicznymi oraz pogorszeniem jakości wód. Z tego powodu ogromne straty ponosi sama przyroda, ale i skutki tego oddziaływania ponosi również bezpośrednie środowisko życia człowieka. Dotyczy to głównie wód płynących, których warunki przyrodnicze stosunkowo szybko ulegają zmianom pod wpływem czynników zewnętrznych, zagrażając przy tym, często mieniu, zdrowiu i życiu człowieka. Problem ten implikuje potrzebę wypracowania takich sposobów i metod gospodarowania wodami płynącymi, które umożliwią wysoki potencjał ekologiczny wód płynących, zachowanie ich różnorodności biologicznej przy jednoczesnym zabezpieczeniu potrzeb człowieka.

Podczas konferencji wygłoszono 29 referatów oraz zaprezentowano 39 plakatów. Wszystkie streszczenia referatów i doniesień zostały wydane w materiałach konferencyjnych, a niektóre z nadesłanych tekstów zostały opublikowane w recenzowanej monografii „Funkcjonowanie i ochrona wód płynących”.

Konferencja rozpoczęła się 27 września o godzinie 9.45. Po powitaniu gości przez przewodniczącego komitetu organizacyjnego Dr hab. Roberta Czerniawskiego, prof. US i dyrektora Drawieńskiego Parku Narodowego Dr inż. Pawła Bilskiego oraz po krótkiej przemowie Pana Prof. Dr hab. Wiesława Wiśniewolskiego rozpoczęły się oficjalne obrady. Pierwszy dzień konferencji podzielony był na trzy sesje. Pierwsza była związana ze sposobami ograniczania zagrożeń i ich minimalizacji w odniesieniu do zapewnienia migracji w ciekach organizmom wodnych, głównie ichtiofaunie. Podczas tej sesji, odbywającej się pod przewodnictwem Pana Prof. Dr hab. Krzysztofa Kukuły uczestnicy wysłuchali ciekawych referatów wskazujących na potrzebę udrażniania rzek w obliczu zaniku cennych przyrodniczo gatunków ryb, jak również w odniesieniu do uwarunkowań prawnych. Druga sesja prowadzona była przez Pana Dr hab. Piotra Dębowskiego, prof. IRŚ. Sesja ta dotyczyła tematu wpływu zmian powodowanych przez człowieka w ekosystemach rzecznych na organizmy wodne. Trzecia sesja prowadzona przez Panią Dr hab. Jolantę Ejmont-Karabin, prof. UB odnosiła się do metodyk stosowanych w ocenie stanu hydrologicznego i fizyczno chemicznego wód płynących. Pierwszy dzień zakończył się uroczystą kolacją.

Drugiego dnia, 28 września, obrady rozpoczęła sesja prowadzona przez Pana Dr hab. Zbigniewa Popka, prof. SGGW, podczas której dotykano tematów związanych z wpływem zmian klimatu na stan hydrologiczny rzek, jak również tematów dotyczących zagrożeń powodziowych. Kolejnej sesji referatowej przewodniczył Pan Prof. Dr. hab. Mirosław Przybylski, który na początku wspomniał osobę zmarłego poprzedniego dnia, naszego mentora Prof. Dr hab. Andrzeja Witkowskiego. Pamięć po Panu Profesorze uczczono chwilą ciszy. Sesja ta była poświęcona tematyce funkcjonowania wód płynących będących pod silnym wpływem jezior i innych zbiorników stojących. Następnie autorzy plakatów mieli okazję zaprezentować wyniki swoich badań podczas sesji posterowej. Ostatnia, szósta sesja prowadzona była przez Panią Dr hab. Elżbietę Bajkiewicz-Grabowską, prof. UG. Referaty wygłoszone podczas tej sesji dotyczyły oceny wpływu zmian klimatycznych i zmian powodowanych w korycie rzecznym na struktury jakościowe i ilościowe ichtiofauny.

Po obradach, 28 września, odbyła się dyskusja panelowa, której tematykę ukierunkowali eksperci reprezentujący różne grupy interesów, z punktu widzenia nauki, gospodarki i administracji, a mianowicie: Pani Mgr inż. Edyta Gruszecka-Jurkiewicz – główny specjalista w Departamencie Inwestycji i Nadzoru Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, Pan Mgr inż. Krystian Piechowiak – kierownik Wydziału Planowania w Gospodarowaniu Wodami w Regionalnym Zarządzie Gospodarki Wodnej w Poznaniu, Pan Mgr inż. Maciej Humiczewski  - przedstawiciel Zachodniopomorskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych, pomysłodawca wielu proekologicznych rozwiązań przy realizacji prac utrzymaniowych w rzekach, Pan Mgr Krzysztof Gruszecki – prawnik ochrony środowiska,  Pan Dr hab. Zbigniew Popek, prof. SGGW., Pan Dr hab. Piotr Dębowski, prof. IRŚ oraz Pan Dr hab. Bartłomiej Wyżga, prof. IOP. Dyskusja była moderowana przez przewodniczącego komitetu organizacyjnego konferencji. Podczas dyskusji poruszano kilka ważnych wątków odnoszących się do: i) zagrożeń wód płynących, a szczególnie utrudnień w migracji ryb dwuśrodowiskowych, ii) interpretacji prawa w związku z użytkowaniem wód na obszarach podległych różnym aktom prawnym, iii) zasadności podejmowania poszczególnych prac utrzymaniowych w wodach płynących, iv) problemów związanych z zabiegami mającymi na celu użeglownienie polskich rzek, oraz v) problemów na szczeblu administracyjnym w prowadzeniu zabiegów renaturyzacyjnych w rzekach. Dyskusja, oczywiście nie doprowadziła do pełnego rozstrzygnięcia problemów, jednak pokazała, jak ważny i potrzebny jest dialog różnych grup interesów przed podjęciem jakichkolwiek zadań mogących zmienić stan hydromorfologiczny, fizyczno-chemiczny i biologiczny rzek. Przyznano, że wiele prac realizowanych w korytach rzecznych w celu zabezpieczenia energetycznego, gospodarczego, utrzymania dróg wodnych jest faktem, w wielu przypadkach uzasadnionym. Jednak, ich pełna realizacja powinna się odbywać z poszanowaniem nie tylko dóbr człowieka, ale również samej przyrody, co obecnie przy zastosowaniu odpowiednich technik i mechanizmów nie wydaje się być trudne do osiągnięcia. Po dyskusji, wysnuto również ważny wniosek, że każde działanie, zabieg czy inwestycja zaplanowana w rzece lub terenach zależnych od rzeki wymaga znacznie dokładniejszej ekspertyzy przyrodniczej i rozeznania w terenie, niż ma to miejsce obecnie. Pozwoli to w dużo dłuższej perspektywie czasowej przewidywać zagrożenia i znacznie szybciej podejmować działania minimalizujące zagrożenie. Ponadto, przyznano, że każdy ciek, wzorem krajów skandynawskich należy traktować zlewniowo, nie zaś odnosząc się tylko do jego koryta i to na określonym odcinku. Dotyczy to wszelkich prac i zabiegów, które wykonywane są zarówno w samym korycie rzeki, jak i w zlewni.

Ostatniego dnia, 29 września 2017 odbyła się wycieczka do Drawieńskiego Parku Narodowego, której przewodnikami byli Pani Mgr inż. Aleksandra Gancarczyk i Pan Mgr inż. Jarosław Gancarczyk. Pierwszym punktem wycieczki był dolny odcinek Drawy, w którym przed laty tarło obywał łosoś. Historia tego miejsca została szczegółowo przedstawiona przez Pana Profesora Piotra Dębowskiego. Na następnym punkcie, elektrowni wodnej Kamienna Pan Profesor wskazał na przyrodnicze konsekwencje przegradzania niewielkich rzek. Następnie uczestnicy udali się nad urokliwe miejsce nad rzeką Płociczną zwane Węgornią. Płociczna jeszcze przed 20 laty stanowiła doskonałe miejsce rozrodu łososia atlantyckiego, co zostało tutaj dokładnie omówione. Kolejnym miejscem wycieczki była struga Słopica, ważna z punktu widzenia tarła pstrąga potokowego spływającego tutaj z odcinków środkowej Drawy, jak również ze względu na znakomitą zdolność samooczyszczania się wód. Ostatni punkt wycieczki stanowiło miejsce znajdujące się nad Drawą w osadzie Drawnik, znajdujące się tuż pod północną granicą DPN.

Odnosząc się do dużego zainteresowania tematyką ochrony rzek, ale także znacznych dysproporcji wielu jednostek przy podejmowaniu decyzji prowadzących do realizacji zabiegów ochronnych, utrzymaniowych czy inwestycyjnych w rzekach, a przede wszystkim w obliczu ciągłych zmian prawnych, zmian klimatycznych, uznano, że konferencja powinna być organizowana w cyklu dwuletnim.

Przewodniczący komitetu organizacyjnego

konferencji „Funkcjonowanie i Ochrona Wód Płynących”

PotamON 2017

                                                 Dr hab. Robert Czerniawski, prof. nadzw.